Caîd Al Madani Lakhssasi, une page brillante de la résistance au Souss(Texte en arabe)
ÇáãÞÇæã ÇáãÏäí ÇæáÎÕÇÕ
áÞÏ ÔÇÁ äÕíÈ ÓßÇä ÞÈíáÉ áÎÕÇÕ Ãä íÔßáæÇ ÇáäæÇÉ ÇáÃÓÇÓíÉ áÊíÇÑ ÇáãÞÇæãÉ ÇáÐí áã íåÇÏä Ýí ßá ãÑÇÍá ÓíØÑÉ ÇáÇÓÊÚãÇÑ ÇáÝÑäÓí Úáì ÇáÌäæÈ ÇáãÛÑÈí ÈÏÇíÉ ãä ÇáÞÑä ÇáÚÔÑíä¡ ÈÏÁÇ ÈÍæÒ ãÑÇßÔ ÓäÉ 1912 æÇäÊåÇÁ ÈÈæíÒßÇÑä ÈÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ ÇáÛÑÈí ÓäÉ 1934¡ ÍíË ßÇÏ ÇáØíÑÇä ÇáÝÑäÓí Ãä íÏß ÇáãäØÞÉ Úä ÈßÑÉ ÃÈíåÇ.
æÚäÏ ÇáÍÏíË Úä ãÞÇæãÉ ÇáÌäæÈ ÇáãÛÑÈí ÝáÇ Ôß ÃääÇ ÓäÞÝ ÃãÇã ÇÓã ÇáãÞÇæã ÇáÃãÇÒíÛí ÇáßÈíÑ ÇáÞÇÆÏ ÇáãÏäí ÇáÇÎÕÇÕí ÇáÐí íäÍÏÑ ãä ÏæÇÑ ÇíÏ ÚÈáÇ ÇáÍÇÌ ÈÇíÊ ÈæÝæáä. ÝÞÏ ßÇä ÃÈæå ãä æÌåÇÁ ÍáÝ ÅíßíÒæáä ÇáÐíä íÍÖÑæä äÏæÉ ÔíÎ ÒÇæíÉ ÊÇÒÑæÇáÊ ÇáÍÓíä ÇæåÇÔã ããËá ÇáÓáØÉ ÇáãÎÒäíÉ äåÇíÉ ÇáÞÑä ÇáÊÇÓÚ ÚÔÑ¡ æãäÐ ÓäÉ 1314 åÜ / 1897 ã
ÇÓÊÑÏ ÇáãÏäí ãßÇäÉ ÃÈíå Ýí ÇáÞÈíáÉ æÐáß ÈÚÏ ãÓÇäÏÊå áÎáíÝÉ ÇáãÎÒä ÈÓæÓ ÇáÞÇÆÏ ÓÚíÏ Çáßíáæáí ÇáÍÇÍí. æÝí ÓäÉ 1323 åÜ/ 1906 ã ÃÕÈÍ ÇáãÏäí æÇÍÏÇ ãä ÇáÃÚíÇä ÇáßÈÇÑ Öãä ÍáÝ ÊÇßíÒæáÊ íÊÞÇÓã ãÚåã ÇáÓáØÉ æÚÇÆÏÇÊåÇ¡ æÓÇÚÏÊå Úáì Ðáß ÍÑßÉ ÇáåíÈÉ Åáì ÓæÓ¡ æÇáÊí ÇäÖã ÅáíåÇ ÍíË ÇáÊÞì ÇáãÏäí æÇáåíÈÉ Ýí ÝßÑÉ ÇáÌåÇÏ æãÞÇæãÉ ÇáãÍÊá ÇáÝÑäÓí æÚÈÑ ãÍãÏ ÇáãÎÊÇÑ ÇáÓæÓí Ýí ßÊÇÈå ÇáãÚÓæá¡ ÇáÌÒÁ ÇáÑÇÈÚ Õ 168 Úä Ðáß ÈÞæáå: "ááÞÇÆÏ ÇáãÏäí ÇáÇÎÕÇÕí íÏ Øæáì Ýí ÒÍÒÍÉ Ðáß ÇáßÇÈæÓ ÇáãÎíã Úáì ÇáäÇÓ Ýí ÇáÌäæÈ". æÞÏ ÔÇÑß Úáì ÑÃÓ æÝÏ ÞÈíáÊå Ýí ÍãáÉ ÇáåíÈÉ Åáì ãÑÇßÔ æáã íÛÇÏÑåÇ ÅáÇ ÕÈíÍÉ ÇäåÒÇã ãÞÇæãí ÇáÌäæÈ ÃäÕÇÑ ÇáåíÈÉ ÈÓíÏí ÈæÚËãÇä ÃãÇã ÇáÞæÇÊ ÇáÝÑäÓíÉ ÓäÉ 1912 ã æÊÑÇÌÚ ãÚ ÇáåíÈÉ Åáì ãæØäå ÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ ÇáÛÑÈí¡ ÍíË ÓíÊæáì Åáì ÌÇäÈ ÒÚÇãÇÊ ÓæÓíÉ ÃÎÑì ÊäÙíã ãÞÇæãÉ ÌíæÔ ÇáÇÍÊáÇá ÈÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ æÓæÓ. æÞÏ ÊãäßäæÇ ãä ÏÍÖ ãÍÇæáÇÊ ÇáÝÑäÓííä æãÓÇÚÏíåã ÇáÎæäÉ áÇÍÊáÇá ÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ æÇáÞÖÇÁ Úáì ÌíæÈ ÇáãÞÇæãÉ¡ ÍíË ÞÊáæÇ ÇáÞÇÆÏ ÍíÏÇ Èä ãÇíÓ ÇáãäÈåí Ýí ãÚÑßÉ "ÊíÒí" æåÒãÊ ÌíæÔå ÔÑ åÒíãÉ ÓäÉ 1916 ã. æíÞæá Ýí Ðáß ÇáÇãÇäæÒí: "áãÇ ÈáÛÊ ÌíæÔ ÍíÏÇ ÇáÇæÏíÉ ÇáãØáÉ Úáì ÇíÊ ÈÇÚãÑÇä ØæÞÊåÇ ÌíæÔ ÇáãÓáãíä (ÇáãÞÇæãíä) ÎÕæÕÇ ÇáÇÎÕÇÕ æãÌÇØ æäÇæÔÊåÇ ÈÇáÍÑÈ æÇÓÊØÇÚ ÇáÞÇÆÏ ãÈÇÑß ÇáÈäíÑÇäí Ãä íÓÏ ÇáØÑíÞ ãä ÎáÝåÇ áÊÈÞì ãÍÕæÑÉ Ýí Êáß ÇáÃæÏíÉ ÇáÎÇäÞÉ ÝÏÈ ÇáÑÚÈ Ýí ÌíÔ ÍíÏÇ Ëã äåÈÊåÇ ÌíæÔ ÇáãÓáãíä æÞÇÊáÊåÇ... ÝÞÊá ÍíÏÇ ÈÑÕÇÕÉ ØÇÆÔÉ æÞØÚ ÑÃÓå æØÇÝ Èå Ýí ÇáÞÈÇÆá áíÚáÞ äåÇÆíÇ Ýí ßÑÏæÓ ÝÍÕá ÊÑßíÒ ááãÞÇÊáíä ÇáãÓáãíä" (Úä ÇáãÎÊÇÑ ÇáÓæÓí¡ ÇáãÚÓæá Ì 3 Õ382).
æÞÇáÊ ÔÇÚÑÉ ÃãÇÒíÛíÉ Ýí Ðáß:
Iouis n haida rar ljam man awa tiwit
Ghayllin yiwi babak karan awa tawit
Agayouns idda ad ibrrm ammas iyfran
Ayan ihdrn itawdiwin ns houzilal
Awr iàawwl an ig izikr ayarou aàyyal
æåÐÇ ãÇ ÃËÇÑ ÍÝíÙÉ ÇáÝÑäÓííä æÌåÒæÇ ÍãáÉ ÚÓßÑíÉ ßËíÑÉ ÇáÚÏÏ æÇáÚÏÉ íÞæÏåÇ ÇáÌäÑÇá ÏæáÇãæØ ÓäÉ 1917 ã. áßä ÈÓÇáÉ ÇáãÞÇæãíä æÚáì ÑÃÓåã ÇáÞÇÆÏ ÇáãÏäí ÏÝÚÊ ÈåÐÇ ÇáÌäÑÇá Åáì ÇáÊÑÇÌÚ Åáì ÊÒäíÊ¡ æÇÚÊÈÑ åÐÇ ÇáÇäÓÍÇÈ Ýí ÍÏ ÐÇÊå äÕÑÇ ËÇäíÇ ÈÇáäÓÈÉ ááãÞÇæãíä ÇáÐíä áÇÍÞæÇ ÇáÌíæÔ ÇáÝÑäÓíÉ ÇáãäÓÍÈÉ æÚãáÇÆåÇ æÇÓÊØÇÚæÇ ÇáæÕæá Åáì ÊÒäíÊ ÍíË ÊãÊ ãÍÇÕÑÊåÇ æÇäÊåì ÇáÍÕÇÑ ÈÚÞÏ ÕáÍ Èíä ÇáØÑÝíä. æÚÈÑ ÇáÖÇÈØ ÌíÓÊíäÇÑ Ýí ßÊÇÈå Úä ÇáÞÇÆÏ ÇáßäÏÇÝí Úä Ðáß ÈÞæáå: "Åä ÇáãÚÇÑÖÉ áã ÊáÈË Ãä ÊÚãÞÊ ÖÏ äÇÆÈ ÇáãÎÒä... ÝÊÍÑß ÇáãäÔÞæä (ÇáãÞÇæãæä) ÊÍÊ ÊÃËíÑ ÇáÏÚÇíÉ ÇáÃÌäÈíÉ æÞÇãæÇ ÈÚãáíÉ ÓØæ Úáì ÊÒäíÊ"
æäÓÊÔÝ ÃåãíÉ ÇáÞÇÆÏ ÇáãÏäí Öãä ÒÚÇãÇÊ ÓæÓ ãä ÎáÇá ÑÆÇÓÊå áæÝÏ ãä ÇáÃÚíÇä ÃÓäÏÊ Åáíåã ãåãÉ ÇáÊÝÇæÖ ãÚ ÇáÊåÇãí ÇáßáÇæí ÇáãÑÇÝÞ áÍãáÉ ÏæáÇãæØ. ßãÇ "Ãä ÖÈÇØ ÇáÌíÔ ÇáÝÑäÓí ÇáÐíä ÞÇÏæÇ åÐå ÇáãÚÇÑß íßäæä ÇÍÊÑÇãÇ ÔÏíÏÇ ááãÞÇÊáíä ÇáÃãÇÒíÛ Ýí ÇáÃØáÓ ÃãËÇá ÈáÞÇÓã ÇáäßÇÏí ÒÚíã ÇíÊ ÎÈÇÔ æÇíÊ Íãæ æÇáÒÚíã ÓíÏí Çáãßí Ýí ÊÇÒßÒÇæÊ æÚÓæ ÇæÈÓáÇã Ýí ÌÈá ÕÇÛÑæ æÇáÓßÊæäí Ýí ÈÇÏæ æÇáÞÇÆÏ ÇáãÏäí ÇáÇÎÕÇÕí" (ÇáÍÓíä ÇáãÇäæÒí¡ æÔã Ýí ÐÇßÑÉ ÇáäÇÓ¡ ÌÑíÏÉ ÇáÇÊÍÇÏ ÇáÇÔÊÑÇßí Ú : 6210 / 10 ÛÔÊ 2000)
æÞÏ ÇÓÊãÑ ÇáãÞÇæã ÇáãÏäí ÇáÇÎÕÇÕí Ýí ÊÔÈËå ÈãÚÇÏÇÉ ÇáÇÓÊÚãÇÑ ÇáÝÑäÓí ÇáÐí ßÇä íÊÇÈÚ ÊÍÑßÇÊå ÇäØáÇÞÇ ãä ÊíÒäíÊ Ïæä ÇáÞÏÑÉ Úáì ÇÍÊáÇá ÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ Åáì Ãä ÊãÊ æÝÇÊå Ýí 7 ÑãÖÇä 1352 åÜ/13 íäÇíÑ 1934ã¡ æÞÏ ÑËÊå ÔÇÚÑÉ ÃãÇÒíÛíÉ ÝÞÇáÊ:
Alghbint atagoudi nghass lligh nnan
Lmadani ouhmad asyattin alàmoum
Ghassan anfrk iwadif ghixssan ar ittar
æÞÇã ÇáãÞÇæãæä æÎÇÕÉ ÞÈíáÉ áÎÕÇÕ ÈÇÎÊíÇÑ ÇáÎáíÝÉ ÇáÍäÝí áíÊæáì ãßÇä ÇáãÏäí¡ æÚÈÑÊ ÔÇÚÑÉ ÃãÇÒíÛíÉ Úä ÝÑÍÊåÇ áÇÓÊãÑÇÑ ÇáãÞÇæãÉ ÈÞæáåÇ:
Alboucart atamazirt lligham issoul
Lhanafi ouhmad mafllam issawaln
áßä áã íÏã Ðáß ØæíáÇ ÅÐ ÞÇã ÇáÌäÑÇá åæÑíhoury ÈÍÔÏ ÞæÇÊ ÖÎãÉ ÊÚÏÇÏåÇ 25000 ÃáÝ ÌäÏí äÙÇãí æ1700 ßæãí æ16 ÃáÝ ãä ÈÑØíÒÉ ãÓáÍÉ ÈÚÊÇÏ åÇÆá ãä ãÏÝÚíÉ æÏÈÇÈÇÊ æØÇÆÑÇÊ ÊÍÊ ÞíÇÏÉ ãíÏÇäíÉ ááÌäÑÇáíä ßÇÊÑæ æÌíÑæ ÍíË åÇÌãÊ ÞæÇÊ ßÇÊÑæ ÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ ãä ÇáÔãÇá ÞÕÏ ÇÍÊáÇá ÈæíÒßÇÑä Ýí Ííä ÊÍÑßÊ ÞæÇÊ ÌíÑæ ãä ÇáÌäæÈ. æÞÏ Êã ÈÇáÝÚá ÅÎÖÇÚ ÇáÃØáÓ ÇáÕÛíÑ ÇáÛÑÈí æÇÓÊÓáÇã ÇáÞÈÇÆá ÇáãÞÇæãÉ ÈÚÏ ÞäÈáÉ ÈæíÒßÇÑä Ýí ÚåÏ ÎáíÝÉ ÇáÞÇÆÏ ÇáãÏäí ÇáÐí ÊæÝí ÔÞíÞå ÇáÞÇÆÏ ÇáÍäÝí.
A découvrir aussi
- Conte n°3: ANDAF IDOUF IKHF NNS
- Le Souss & le Makhzen à travers un poème de Rais Abidar Ou Toukart de la Tribu des Ait Hmad.
- Tagouzoult & Tahougguat: Principaux partis politiques du Souss du XIII éme au XXéme siècle
Retour aux articles de la catégorie Histoire & Traditions. -
⨯
Inscrivez-vous au blog
Soyez prévenu par email des prochaines mises à jour
Rejoignez les 67 autres membres